زندگی نامه شوریده شیرازی

زندگی نامه شوریده شیرازی به نقل از خودش

بسم الله الرّحمن الرّحیم
هست کلید در گنج حکیم

شرح احوال بلبل شیرین گفتار حاج محمد تقی شوریده شیرازی ملّقب به فصیح الملک " شرح احوال شوریده از زبان خودش به نقل از نگارنده ی فارس نامه ناصری " در سال 1274 هـ . ق . زحمت افزای این سرای سپنجی شدم . در هفت سالگی هر دو جهان بینم را آبله پوشید ( پوشاند ) هر چه کسانم در معالجه کوشیدند بی فایده افتاد . از هشت سالگی مشغول تحصیل مراتب کمالیه گشتم . در سال هشتاد و پنج والد ماجدم طومار زندگی را در نوشته در گذشت ( احتمالاً شوریده 11 ساله بوده است نه 9 ساله ) و گاهی چند شعری گفته است  و به نام خود که عبّاس بود تخلّص می نمود . از او شنیدم که از پدرش می گفت : در نسب نامه دیدم که نسبم به اهلی شیرازی منتهی می شد و در سال هشتاد و هشت با خال ستوده خصال خودم به مکه معظّمه و مدینه طیّبه مشرف شدم .
این چند شعر از شوریده توسط نگارنده نوشته می شود :

ساقی ! مِی پاک ده که پاکم ببَرَد      وین درد ز جان دردناکَم ببَرَد ( به نقل از فارسنامه ناصری چاپ 1313 هجری قمری )
 برخیز و  به آبی آتشم را بنشان     ز آن پیش که باد آید و خاکم ببَرَد.

مرحوم خسروی در جلد دوم کتاب دیبای خسروی که تاریخ مبسوط در ادبیّات عرب است و ( بشاربن بَرد ) را که نابینا و در فنون ادب استاد بوده است با شوریده مقایسه می کند و می نویسد که : (( در سال 1320 هـ . ق . که این بنده را سفر پارس پیش آمد وی را در شیراز دیدم آنچه در حال بشّار نگاشته آمد کاملا با حال او مطابق آید از قدّ بلند و چهره ی مُجدّر چشمان عاری از مردمک ، زبانی طلیق و جدّ و هزلی متین و شیرین و طبعی مزّاح و نفسی أبیّ و جسور و اشعاری بلند از هر نوع و فراستی هرچه تمام تر ، از اغلب علوم با بهره است ، مانند : نحو ، اشتقاق ، لغت تازی و پارسی و تاریخ و عروض ، قافیت و نقد شعر از موسیقی و نواختن بعضی از سازها با بهره ، دارای صوتی ملیح و دلکش . من خود می دیدم که تمییز نیک و بدِ همه چیز را به قوّه ی لامسه تواند داد ، حتّی جواهرات را بلکه خوبی و زشتیِ آدمیان را به لمس ادراک کند .
موهبتی بزرگتر قوّت حفظ است که خداوندش عطا کرده ، اغلب اشعاری که سروده از بر دارد .
در یک شبی قصیده ای افزون از پنجاه بیت همه فصیح و متین و بدیع به نظم آرد و دیگر روز یا پس از ایّامی آن را در حضور ممدوح انشاء کند بی لکنت و سهوی ، در شعر مجرّد امروز بر بیشتر اهل عصر برتری دارد و هر قسم از اقسام شعر را از غزل و قصیده و مدح و هجا و فخریّه و مرثیه در نهایت خوبی و استادی می گوید بلکه در انشاء نیز شایسته ستایش است ، سپس چند شعر از قصیده ای که در مدح یکی از بزرگان فارس به نظم در آورده و تقاضای لباس سیاه محرم کرده می نگارد تا قدرت طبع او روشن گردد :
گوهر اشک نیم گوهر بحر هنرم                   الله ای آصف دوران مفکن از نظرم
گر سلیمان کُندم بخت همان مور توام            وَر به گردون بَرَدَم باد همان خاک دَرَم

باری بطوریکه از مآئر و مآخذ بر می آید مرحوم خسروی حامل انگشتر الماسی بوده که به همراه فرمان مرحوم مظفرالدین شاه که به خط خوش مرحوم خسروی بوده به شوریده اعطا می کند . ))

 

وجود معما گونه ی پدر بزرگ نابینایم از کودکی تا کنون مرا به خودش مشغول داشته است .
هم او که با دانش فراوان و هوش خارق العاده اش مایه ی سربلندی بازماندگان بینایش گشته است . از غم جانکاهی که در کودکی به سراغش آمده همیشه دُرُم و پریشان و شوریده حال بود و علت انتخاب تخلصش هم همین حال بوده است .
در مقدمه ای که پدر بزرگوارم مرحوم استاد حسن فصیحی شیرازی در جلد اول کلیّات دیوان اشعار مرحوم پدر برزگوارشان به خط استادانه خود به رشته تحریر در آورده اند به نکات ظریف و حساسی از شخصیت بی بدیل مرحوم شوریده شیراز پدرشان
شوریده با شعرا و نویسندگان مشهور معاصر خویش مراوده و مکاتبه و ملاقات داشته است از جمله با ملک الشعرای صبوری پدر مرحوم ملک الشعرای بهار هم چنین با خود ایشان ، با مرحوم ایرج میرزا جمال الممالک و عده بسیاری از معاریف و شخصیت های علمی و ادبی چه در داخل ایران و چه در خارج ایران .
شوریده یکی از شعرای زنده کننده سبک خراسانی بوده است و قصاید خود را در دوره قاجاریّه به شیوه ی استادان خراسان و فارس می سروده است و سهم بسزایی در دوره بازگشت ادبی دارد . زیرا همانطور که آگاه هستید این سبک به مکان خاص خود که خراسان و ماوراء النهر بوده است تنها بستگی ندارد بلکه مقیّد به زمان است ، مانند همه ی سبک های ادبی ایران .
( وی در شعر پیرو استادان خراسان و فارس است )
ولی با وجود بازگشت به سبک خراسانی سعی می کند در اشعار خود از اصطلاحات و کلمات و اختراعات جدید زمان خود بهترین بهره ها را ببرد مثلاً در ص 163 دیوان کلمه فتوگراف در ص 174 کلمه تلیفن در ص 206 از کلمه دُوِل ( دوئل ) در ص 223 در هنگام سفر به تهران از کلمه تراموا استفاده کرده – در ص 312 و 313 از لیاقت مرحوم دکتر محمد مصدق والی وقت فارس تمجید کرده است و از کلمه پرنس افعل التفضیل ساخته که شده است : اَپرنس و موارد بیشمار دیگر . شوریده با تسلط کامل به زبان و ادبیات عرب دارای اشعار ملمع بسیاری است ( ص 191 ) .
از کلمات و اصطلاحات محلی شیرازی آن چنان ماهرانه بهره می گیرد که شاید کمتر از شعرای بنام آن چنان با ملاحت  و گیرایی و بجایی از عهده این هنر برآمده باشند . اشاره به قصیده ( دده سیاه ها و کاکا سیاه های شیراز .
آیات و مفاهیم والای قرآن کریم نیز که باعث تبرّک اشعار شوریده شده است ( ص 135 )
اشعار مذهبی فراوانی در ستایش ذات باریتعالی و عظمت حضرت ختمی مرتبت و ائمهء هدی سروده است .
به اصطلاحات شطرنج در ص 155 اشاره دارد و مایه ی شگفتی است که یک فرد نابینا و شطرنج چگونه است ؟
شوریده به هنر موسیقی تسلط کامل داشته است و در نواختن تار پیانو – ارگ و کوک کردن پیانو مهارت زیادی داشته است .
( فوت شوریده در 1345 هجری قمری )
یکی از هنر های دیگرش درست کردن دگمه پیراهن مردانه با ابریشم بوده است .
بر سر در عمارت شوریده منقوش بوده است : 
( این گداخانه ی من باد بر احباب مبارک ) طبق گفته پدرم شعر از شوریده است .
در روزنامه خبر جنوب مورخ 7/4/1389 شماره 8441 در ص 8 مقاله ای با ارزشی چاپ شده است 
تحت عنوان : نگاهی به گویش شیرین شیرازی از آغاز تا امروز ( خوبان پارس گوی ، بخشندگان عمرند )
که در این مقاله پس از تحقیقات وسیع در زین گویش شیرازی اشاره می شود که استاد حسن امداد اشاره ای بر سرودن شعر به زبان محلی در دوران قاجاریّه توسط شوریده شیرازی و توجهی که این شاعر روشندل به حفظ و احیای گویش شیرازی در دوره معاصر داشته است .

گرد آوری و نقل توسط سرکارخانم فرشته فصیحی ( نوه ی  شوریده شیرازی ) )

http://www.shouridehshirazi.com